Lightrail.nl FRANCE (NL)

STUDIEREIZEN FRANKRIJK
DOCUMENTATIE TRAM & LIGHT RAIL

Deze documentatie is vervaardigd in het kader van studiereizen naar Frankrijk, onder andere in opdracht van het ministerie van Verkeer en Waterstaat, de Gemeente Den Haag, het Nederlands Instituut voor Ruimtelijke ordening en Volkshuisvesting (NIROV), het Regionaal Orgaan Amsterdam (ROA), de provincie Noord-Brabant, diverse particulieren, de stad Bergen (Noorwegen) en ook de 'Stichting Promotie Straatbaksteen' onder voorzitterschap van Dick Tommel.
E-mail LRNL/Rob van der Bijl voor vragen, algemene informatie en boekingen voor deze, of vergelijkbare studiereizen.
(C) Lightrail.nl / Rob van der Bijl, 1999-2005 update: 220805
[menu] (of lees eerst de introductie hieronder)

Foto: (C) Light Rail Atlas, Rob van der Bijl
Grenoble, Avenue Alsace-Lorraine, 20 juli 2004

Introductie

Op deze pagina is documentatie opgenomen van de ontwikkeling van tram en Light Rail in Frankrijk. De documentatie is bedoeld ter ondersteuning van diverse studiereizen. In veel van deze reizen is/wordt de stedelijke inpassing van tramlijnen verkend in situaties die goed vergelijkbaar zijn met de Nederlandse schaal. Orléans bijvoorbeeld, omdat deze stad in veel opzichten bijvoorbeeld overeenkomt met steden als Arnhem, Groningen, Haarlem en Breda. Nantes is goed vergelijkbaar met Rotterdam, en Lyon met Amsterdam. De Parijse buitenwijken ten slotte komen qua 'korrelgrootte' overeen met diverse stedelijke gebieden in Nederland, zoals nieuwbouwwijken uit de jaren 60 en 70, maar ook rustiekere woongebieden zoals in binnenduinrand van Brabant en Zuid- of Noord-Holland.
Frankrijk is behalve stedebouwkundig zeker ook puur vervoerskundig interessant. De afgelopen 20 jaar is het openbaar vervoer in dit land op voortvarende wijze verbeterd en uitgebouwd. De introductie van trams in de steden vervult binnen deze ontwikkeling een sleutelpositie. Ondanks culturele en bestuurlijke verschillen met Nederland, blijft Frankrijk van belang als studieobject. Wie door Strasbourg loopt en daar de trams ziet rijden kan niet geloven dat deze stad qua omvang en structuur nagenoeg identiek aan Utrecht is. Dat feit alleen al, rechtvaardigt ruimschoots een bezoek!
Behalve algemene informatie over Frankrijk bevat deze pagina informatie over in beginsel elke Franse 'tram'stad. Bovendien zijn links aangebracht naar onze documentatie van het openbaar vervoer in afzonderlijke steden, zoals Bordeaux, Nantes, Orléans, Parijs en Strasbourg.

De documentatie voor de studiereizen naar Frankrijk zijn afgeleid van de website Light Rail Atlas

Onderstaande documentatie bestaat uit een groot aantal delen. Vanuit het volgende menu kunt u direct naar het betreffende deel springen.

Alain Chenard (destijds Président van Semitan, het OV-bedrijf van Nantes, inmiddels met pensioen) staat in zijn tram en mengt zich met zijn klanten. Chenard is de vader van het systeem in Nantes, het eerste van de nieuwe generatie trambedrijven van Frankrijk.

Na de grote afbraak medio vorige eeuw bleven in Frankrijk alleen nog de trambedrijven over van Lille, Marseille en Saint-Etienne (in totaal slechts vier tramlijnen!). Zo verloor Lyon in 1956 haar stadstram en een jaar later reden er de laatste interlokale trams van de 'Train Bleu' naar Neuville. Strasbourg bijvoorbeeld deed in 1960 haar tram weg, en Orléans al in 1938. In de jaren 80 start echter een indrukwekkende herwaardering van hoogwaardig, railgebonden openbaar vervoer.

Het eerste nieuwe trambedrijf werd in Nantes geopend (1985). Daarna volgden vele: Grenoble (1987), Parijs; St-Denis-Bobigny (1992), Rouen (1994), Strasbourg (1994), Parijs, Seinedal (1997). In 2000 zijn behalve in Lyon nog nieuwe trambedrijven geopend in Montpellier en Orléans. In La Rochelle is in 2001 een korte test- en demonstratie-tramlijn geopend als uitloper van de tramfabriek van Alstom. Het drielijnige netwerk van Bordeaux is gedurende 2004 in gebruik genomen. Bovendien wordt in Mulhouse in 2005 een nieuw stadstrambedrijf geopend. In Parijs werkt men ondertussen aan een geheel nieuwe tramlijn (T3) langs de boulevards in het zuidelijk deel van de centrale stad. Spectaculair zijn de plannen in Parijs voor de 'Grand Tram' waarmee de twee reeds bestaande lijnen zullen worden kortgesloten via een kilometerslang net van tangentiële tramlijnen om de centrale stad. Ook in Valenciennes is men - na enige jaren vertraging - aan het werk. Brest en Le Mans zijn voorbeelden van steden waar serieuze plannen op tafel liggen om de stadstram weer in te voeren. In Nice wordt zelfs al gebouwd.
Daarnaast wordt druk geëxperimenteerd met geleide bus-technieken van de firma Bombardier ('tram sur pneu'). Nancy en Caen zijn de eerste twee steden waar zo'n systeem is geopend. In Rouen rijdt naast de tram op een tweede as van het net sinds enige tijd een optisch geleide bus. In Clermond-Ferrand wordt gewerkt aan een geleide bus van de firma Translohr. Deze 'tram sur pneu' is in veel opzichten amper te onderscheiden van een gewone tram.

Naast de nieuwe generaties stadstrambedrijven (Bordeaux en verder...) wordt nog eens een geheel nieuwe vorm van Light Rail in Frankrijk geïntroduceerd. Op basis van ervaringen in Duitsland (Karlsruhe, Saarbrücken, etc.) zullen de komende jaren mogelijk in meerdere stadsregio's sneltramsystemen worden gebouwd die deels gebruik maken van tramtrajecten, en deels van spoorwegtrajecten. Aldus zullen doorgaande regionale lijnen ontstaan die overstaploze verbindingen mogelijk maken tussen regio en centrale stad.

De eerste ervaringen met deze vorm van Light Rail - treffend aangeduid als 'TramTrain' - zijn opgedaan in de grensstreek met Duitsland. Sinds enige jaren loopt de Saarbahn, een Duitse 'TramTrain', vanuit Saarbrücken door naar de Franse grensplaats Sarreguemines. Twee keer per uur rijden vanuit Saarbrücken over het hoofdspoor langs de Saar sneltrams naar Frankrijk. Vlak voor de grens takt de lijn af van het Duitse hoofdspoor en is vanaf dat punt uitgevoerd als enkelspoor. Via een brug over de Saar wordt Frankrijk binnengereden. Enkele honderden meters verder ligt het station van Sarreguemines. De situatie is heel simpel gehouden. Het enkelspoor blijft hier enkel spoor, en loopt alleen iets door voor het eventueel opstellen van materieel. Het Franse perron is met een laagje asfalt provisorisch enige centimeters opgehoogd. Aanvankelijk zagen de Fransen de komst van de Saarbahn niet zitten. In de loop van 2000, enkele jaren later, is het tij echter gekeerd. De grensregio's zullen de komende jaren kennismaken met de uitbouw van het Duits-Franse netwerk. Ook de spoorwegen van Luxemburg zullen mogelijk hierop gaan aansluiten.

Sneltramdienst op hoofdspoor
Foto: (C) Light Rail Atlas/Rob van der Bijl, Station Genève, 20 augustus 1999

Een ander project is de Light Rail-exploitatie op de Zwitsers-Franse spoorlijn Genève - Cornavin - Satigny - La Plaine - Bellegarde. Al enkele jaren gebruiken de Zwitserse spoorwegen Light Rail-materieel voor hun RER-dienst op deze spoorlijn (Rhône-Express-Régional). Maar sinds 3 september 2001 wordt ook enkele keren per dag door gereden van La Plaine naar de Franse grensplaats Bellegarde.

De ervaringen in de grenstreek hebben mede geleid tot het voornemen van de regio's en de Franse spoorwegen om een reeks 'TramTrain'-projecten voor de komende jaren op stapel te zetten:

Parijs (Aulnay-Bondy) 2005

Mulhouse (Vallée Vosgienne) 2007

Lyon 2007

Strasbourg (Piemont-Bruche) 2008

Grenoble ?

Lille

Nice

en andere...

	Type	Année
Angers	Tramway	2009	Projet
Brest	Tramway	?	Idée
Bordeaux	Tramway	2003	Projet
Caen	Tram sur Pneu	2002
Chamonix-Montenvers	Train Léger	1909
Clairmont Ferrand	Tram sur Pneu	2006	Traveaux en cours
Grenoble	Tramway	1987
Grenoble/Région	TramTrain	?	Plan
La Ciotat	Tramway	?	Idée
Le Mans	Tramway	2007	Traveaux en cours
La Rochelle	Tramway	2002	Alstom
Latour-le-Carol- Villefranche-de-Conflant	Train Léger	1910
Lille-Roubaix-Tourcoing (1)	Tramway	1874	'Mongy'
Lille-Roubaix-Tourcoing (2)	Métro	1983	VAL
Lille/Région	TramTrain	?	Plan
Lille (La Vallée de la Deule)	Tramway	1995	Touristique
Lyon (1)	Tramway	2000
Lyon (2)	Métro	1978
Lyon/Région	TramTrain	2006	Plan
Marseille (1)	Tramway	1876	(Traveaux en cours)
Marseille (2)	Métro	1977
Montpellier	Tramway	2000
Mulhouse	Tramway	2005	Traveaux en cours
Mulhouse/Région	TramTrain	2007	Projet
Nancy	Tram sur Pneu	2000
Nantes	Tramway	1985
Nice	Tramway	2006	Projet
Orléans	Tramway	2000
Paris	Métro	1900/...	& RER & Météore
Paris/Orly	Métro	1991	VAL
Paris/St. Denis-Bobigny-Noisy	Tramway	1992	T1
Paris/La Défense-Issy	Tramway	1996	T2
Paris/T3 ...des Maréchaux	Tramway	1996	Projet
Paris/Villejuif	Tramway	2009	Projet
Paris/Melun-Sénart	TramTrain	?	Idée
Paris/Bondy-Aulnay-sous-Bois	TramTrain	2004	Projet
Rennes	Métro	2003	VAL
Rouen	Tramway	1994
St. Etienne	Tramway	1881
St. Etienne/Région	TramTrain	?	Plan
St. Georges-de-Commiers-La Mure	Train Léger	1888	Touristique
St. Gervais-Vallorcine	Train Léger	1889
St. Gervais-Bionnassay	Train Léger	1909
St. Ignace-La Rhune	Train Léger	1924
Strasbourg	Tramway	1994
Strasbourg/Région	TramTrain	2006	Projet
Toulon	Tramway	2009/10	Projet
Toulouse	Métro	1993	VAL
Tours	Tramway	?	Idée
Valenciennes	Tramway	2004	Traveaux en cours
...	...	...	...
Bellegarde	Train Léger	2001	Genève (CH)
Ceymen	Tramway	1984	Basel (CH)
Sarreguemines	TramTrain	1997	Saarbrücken (D)

Tabel (C) Lightrail.nl, augustus 2005

Publiek/private samenwerking in Frankrijk

Geschiedenis
Publiek-private samenwerking in Frankrijk komt tot uiting via de constructie van een zogeheten 'Société d'Economie Mixte', kortweg een SEM, wat letterlijk zoveel betekent als 'Maatschappij met een Gemengde Economie'. De gemengde economie binnen een SEM wordt gevormd door het aangaan van een samenwerkingsverband tussen publieke en private partijen. De geschiedenis van de SEM is nauw verbonden met die van de plaatselijke overheden. Zo stond het (wets)besluit Poincaré in 1926 de plaatselijke overheden toe deel te nemen aan private ondernemingen die actief waren op het het gebied van de sociale woningbouw en het beheer, danwel het bestuur van publieke voorzieningen of diensten. Tussen beide wereldoorlogen ontstonden er 15 SEM's, die gedurende lange tijd het hoofdinstrument vormden voor de volkshuisvesting en de stedelijke planning.

Een wet uit 1955 gaf ook de departementen bevoegdheid tot deelname in een SEM. Hun maximale bijdrage werd vastgesteld op 65% van het totale kapitaal. In 1957 ontstond de Federatie van de SEM (FNSEM). Met het tot stand komen van de Franse decentralisatiewetten van 1983 werd bepaald dat de plaatselijke overheid (de regio, het departement of de gemeente) de grootste partner in een SEM moet zijn. Naast de eventuele participatie van de staat of nationale overheid, mag de deelname van de plaatselijke overheid echter niet groter zijn dan 80% van het aandelenkapitaal. De SEM ontwikkelde zich steeds meer tot projectontwikkelaar en de activiteiten bleven niet meer beperkt tot de volkshuisvesting maar werden uitgebreid naar elke project zolang er sprake was van een openbaar belang.

Organisatiestructuur van de SEM
Hoewel binnen een SEM zowel private- als publieke partijen zijn verenigd en het geheel funktioneert als een commercieel bedrijf, kan het wellicht beter worden gezien als een publieke dienst die op een private wijze te werk gaat. De private partijen nemen weliswaar samen met de publieke lichamen deel aan de financiering en het bestuur, de reden van deelname ligt echter dikwijls in het feit dat zij op deze manier meer kans maken op participatie bij de uitvoering van het project. Het aandeel van een private partij binnen een SEM is meestal zo klein dat het niet meer dan enkele procenten bedraagt. Het private karakter wordt bevestigd door de bedrijfsvorm; een Naamloze Vennootschap. Voordelen van deze bedrijfsmatige aanpak is dat het proces een stuk sneller kan verlopen omdat niet voor iedere beslissing politieke besluitvorming noodzakelijk is. De SEM heeft haar eigen, vooraf vastgestelde budget en uitvoeringsprogramma en geniet zo meer bewegingsvrijheid.

Financiële verantwoording
Zodra de locale autoriteiten het initiatief hebben genomen tot de uitvoering van een projekt van openbaar belang kan een SEM worden opgericht. Aan zo'n SEM kan ook een buitenlands bestuursorgaan deelnemen, zolang beide landen een overeenkomst hebben getekend en het openbaar belang in geding is. De SEM wordt belast met het maken van een begroting, een zogenaamde EPDR ('Etat Prévisionnel des Recettes et des Dépenses'), die zij alvorens het project te starten aan de locale autoriteiten ter goedkeuring dient te overhandigen. Deze eerste EPDR beschrijft alle te verwachten inkomsten en uitgaven en de hoogte van het benodigde budget. De EPDR's die in de jaren daarop volgen worden slechts voorgelegd aan de administratieve raad van de SEM zelf en geven een overzicht van de voortgang van het project. De financiële risico's worden door de locale autoriteiten gedragen, blijkt de SEM na afronding van een project geld over te houden dan komt dit aan de locale organisatie ten goede. Deze kunnen desgewenst het geld gebruiken voor een nieuw projekt, al dan niet met gebruikmaking van dezelfde SEM. Het is ook mogelijk dat het budget ontoereikend is geweest en er tekorten optreden. In zo'n geval is het aan de locale autoriteiten of zij dit tekort willen aanvullen. Dit is afhankelijk van het politieke klimaat. Als de politieke rollen sinds de initiatieffase niet zijn veranderd zal een eventueel tekort worden gedekt. Anders zou het project immers stilgelegd moeten worden wat voor de regerende partij gezichtsverlies betekent. Prestige gaat in zulke gevallen vaak boven geld. Is de macht verschoven naar de (toenmalige) oppositie dan zal de bereidwilligheid tot financiële ondersteuning een stuk minder zijn.

BRON: Metropolis Architecten bv, Rotterdam 1998-1999; onderzoek i.o.v. Rijksplanologische Dienst.

In december 2003 is het eerste traject in gebruik genomen van het nieuwe tramnet van Bordeaux. In 2004 zijn totaal drie stadstramlijnen in gebruik. Een opvallende karakteristiek van de tram in Bordeaux is de ondergrondse voeding op de trajecten in de binnenstad, maar ook op enkele plaatsen daarbuiten. Het systeem wordt aangeduid als 'alimentation par le sol' (APS).
Naar Bordeaux zijn verschillende studiereizen in voorbereiding. Meer informatie hierover volgt zo spoedig mogelijk...
Ondertussen geeft het nieuws van medio 2004 aanleiding tot verontrusting. Het APS-systeem blijkt niet naar behoren te functioneren. De tramdiensten worden daardoor regelmatig onderbroken. En 6 juli 2004 wordt voortaan aangeduid als 'de zwarte dinsdag', omdat op die dag een dodelijk slachtoffer valt. Door het uitvallen van de APS weigeren de remmen van een tram, waardoor vervolgens een voetganger wordt aangereden. In februari was ook al een dodelijk slachtoffer te betreuren. Minister Juppé overweegt thans het systeem op te doeken. Wordt binnenkort vervolgd....

Meer weten over Bordeaux? Lees het artikel van Eduard de Jong. "Met de strategische keuze voor de tram stapt de agglomeratie van Bordeaux zelfverzekerd de 21e eeuw binnen." Klik hier...
Deze tekst geeft een goede indruk over de planvorming in Bordeaux gedurende de periode 1995-2002.

Grenoble heeft sinds 1987 (weer) een tram. Na Nantes (1985) is het de tweede stad in Frankrijk geweest waar opnieuw een tram is geïntroduceerd. Grenoble is de eerste Franse stad met een lagevloertram. Achteraf gezien heeft dit een enorme, wereldwijde doorbraak bewerkstelligd voor dit type tram. Het netwerk omvat inmiddels twee lijnen en wordt nog steeds uitgebouwd. Medio 2004 zijn de werkzaamheden voor de derde tramlijn in volle gang.

Foto: (C) Light Rail Atlas, Rob van der Bijl
Grenoble, Rue Félix-Poulat, 20 juli 2004
De trams worden door de bevolking liefkozend als 'blauwe vos' aangeduid!

Vooruitlopend op een nog te verschijnen aparte documentatie over Grenoble, volgt hieronder een impressie van de verdere ontwikkeling van het systeem (stand: medio 2004).

Terwijl in de binnenstad de tram al vele jaren zijn dienst bewijst (foto: linksonder) en de haltes aldaar worden gerenoveerd, is het werk aan een geheel nieuwe, derde tramlijn in volle gang (foto's: bovenzijde). Het project staat bekend als TRAM3. De nieuwe lijn (9,5 km.) zal een verbinding vormen tussen Seyssins in het westen en Gières in het oosten van de agglomeratie. De lijn loopt via de zuidzijde van de binnenstad (l'Hôtel de Ville) en de wijk Saint-Martin-d'Hères (foto: linksboven). Op 'lijn C' zullen Alstom-trams gaan rijden, die naar verwachting 38.000 reizigers per dag gaan vervoeren. Overigens zal lijn B ook naar Gières worden verlengd. Enige jaren geleden is lijn B aan de andere zijde trouwens al verlengd vanaf het hoofdstation naar een nieuwe eindpunt aan de noordwestzijde van het spoorwegemplacement (foto: rechtsonder). In beginsel zou vanaf hier een TramTrain-connectie kunnen worden gerealiseerd. Maar voorjaar 2004 wordt bekend dat Grenoble (voorlopig?) afziet van de introductie van TramTrain.

Le Mans met 189.000 inwoners wordt de kleinste stad in Frankrijk met een tram (La Rochelle is weliswaar kleiner maar de tramlijn van deze stad is onderdeel van de Alstom-fabriek en heeft geen reguliere OV-functie). De eerste fase omvat een traject van 9,4 km. dat in 2007 in gebruik zal worden genomen.

Groot Lille vertegenwoordigt op het gebied van Light Rail een unieke casus. Behorend tot de drie laatste Franse plaatsen waar in de jaren 70 nog een tram reed, koos Lille in diezelfde tijd als eerste stad ter wereld voor het VAL-systeem. Uiteindelijk heeft dit niet geleid tot opheffing van de tram. Integendeel! Die tram is zelfs opgewaardeerd tot Light Rail-standaard.
Aldus heeft de regio van Lille een uniek vervoerssysteem. Mogelijk wordt dit systeem op langere termijn verrijkt met een TramTain-verbinding tussen de binnenstad van Lille en de westelijke regio (via spoorlijn richting Duinkerken).

Foto (C) Light Rail Atlas, Rob van der Bijl; Roubaix, oktober 1999
Het nieuwe materieel: geavanceerd maar het oogt enigszins als een dikke bus!

Begin jaren 90 komt de tram van Lille in een geheel nieuw perspectief te staan. Dit komt in de eerste plaats doordat dan volstrekt duidelijk is dat de tram in Frankrijk een grote toekomst tegemoet gaat. Het succes van nieuwe bedrijven in bijvoorbeeld Grenoble en Strasbourg is enorm. Bovendien onderkent men in Lille als gevolg van het nationale tramsucces de kwaliteiten van de erfenis van ingenieur Mongy. Lees verder op de Lille-pagina. Klik hier...

Na een ultra korte bouwtijd van zo'n 2 jaar is in december 2000 een netwerk van twee lijnen ingehuldigd. Na Montpellier en Orléans was Lyon van het jaar 2000 de derde nieuwe tramstad in Frankrijk. De stad schaart zich daarmee in een lange reeks van Franse steden waarin de tram (opnieuw) is ingevoerd. De tram is een groot succes. De openbare ruimte langs de lijn is ingrijpend verbeterd. Het tramnet zal de komende jaren worden uitgebouwd.

La Doua
Foto: (C) Light Rail Atlas, Rob van der Bijl
Lyon, 21 maart 2003
De fraaie tram op het eindpunt IUT-Feyssine van lijn T1 in de universiteitswijk La Doua heeft een aanvullende 'bestemming' gekregen, omdat Light Rail Atlas gedurende maart 2003 in Lyon zijn 5-jarig bestaan op internet vierde.

Zie ook onze Lyon-pagina - www.lightrail.nl/lyon Deze pagina staat geheel in het teken van het OV-netwerk van Lyon. Modaliteiten, knooppunten en (deel)netwerken worden er gedocumenteerd. Ook wordt ingegaan op de betekenis van de nieuwe tram en metro voor het publieke domein. Lyon is ondanks het hoogwaardige openbaar vervoer toch vooral een autostad. De penetratie van de auto in de stad heeft echter in de 90-er jaren echter een kwaliteitsverbetering van het openbaar vervoer en van de openbare ruimte niet in de weg gestaan, ja zelfs veeleer gestimuleerd.
Evenals veel andere steden in Frankrijk heeft ook Lyon een geheel nieuw tramnet gekregen. Na een ultra korte bouwtijd van zo'n 2 jaar is in december 2000 een netwerk van twee lijnen ingehuldigd. Na Montpellier en Orléans was Lyon van het jaar 2000 de derde nieuwe tramstad in Frankrijk. De tram is een groot succes. De openbare ruimte langs de lijn is ingrijpend verbeterd. Het tramnet zal de komende jaren worden uitgebouwd. De tram heeft onmiskenbaar een stempel gedrukt op de stedelijke ontwikkeling van de stad in het algemeen, en de openbare ruimte in het bijzonder. Dat is nog steeds zo. En ook in de nabije toekomst zal de betekenis van de tram voor de stad Lyon, inclusief haar regio, alleen maar toenemen.
Naast gewone bussen rijden in Lyon ook trolleybussen. Het busnet bezit enkele HOV-karakteristieken, zoals vrije banen en toegankelijk materieel. Bussen bedienen de stedelijke regio, maar ook de tram speelt daar een rol, die naar verwachting de komende jaren aan betekenis zal winnen. De trein speelt een bescheiden rol; het zogenaamde 'Transport Express Régional' (TER) bedient hoofdzakelijk de langere afstanden, veel minder op de schaal van de stedelijke regio Lyon, maar op die van het landsdeel Rhône-Alpes, bestuurlijk aangeduid als een 'Région'. Lyon is de stad met de eerste TGV-verbinding in Frankrijk; deze lijn naar Parijs heeft zich inmiddels ontwikkeld tot een netwerk van snelle treindiensten.
Al deze modaliteiten worden gebruikt om verschillende netwerken te bedienen. Die netwerken staan in een hiërarchische verhouding; ze complementeren elkaar. Om strategische plaatsen zijn deze netwerken via knooppunten aan elkaar gekoppeld.
Meer... Klik hier...

Met St.Etienne en Lille behoorde Marseille tot de laatste drie plaatsen waar begin jaren 70 in Frankrijk nog een tram reed. De korte tramlijn had zijn bestaan te danken aan de tunnelsectie aan de stadszijde. In de jaren 90 is deze tunnel een stukje verlengd om in een nieuw ondergronds station een cross-platform overstaprelatie te kunnen bieden tussen tram en de nieuwe metro.
In 2004 is de tramlijn tijdelijk gesloten. Marseille is begonnen aan de bouw van een nieuw tramnet, waarvan de oude lijn onderdeel gaat uitmaken. Wordt vervolgd...

In hetzelfde jaar als Orléans (2000), maar iets eerder, heeft Montpellier de tram (opnieuw) ingevoerd. De eerste lijn is een groot succes. De capaciteit van alle trams is inmiddels vergroot door plaatsing van een middendeel. De tram volgt in de binnenstad een lusvormig parcours. De openbare ruimte is op ambitieuze wijze opnieuw vormgegeven en ingericht. De uitstraling van de stad is op indrukwekkende wijze verbeterd. Intussen is de planvorming voor een tweede lijn gestart. Tevens is een derde tramlijn (van stad naar kust) gepland.
Studiereizen naar Montpellier zijn reeds in voorbereiding. Wordt vervolgd...

Foto (C) Light Rail Atlas, Rob van der Bijl
Montpellier, 20 maart 2003
Tram tegen de achtergrond van het Olympisch zwembad

In Mulhouse zijn de werkzaamheden voor een TramTrain in 2002 gestart. De twee eveneens in aanbouw zijnde stadslijnen (totale lengte 19 kilometer; geplande opening in 2005) worden vanaf 2007 deels gebruikt voor de regionale tram-trein op het traject naar Kruth. Meer nieuws volgt...

"Le TramTrain est un projet global visant à faciliter la mobilité non seulement dans l'agglomération mulhousienne mais aussi dans le réseau des villes du Sud-Alsace. Sa première composante périurbaine sera l'axe Mulhouse Thann Kruth. Les tramways d'interconnexion desservant la Vallée de la Thur pénètreront sur le réseau de tramway urbain en entrée d'agglomération pour permettre aux voyageurs d'accéder à la ville rapidement et sans rupture de charge.
Cette partie périurbaine du TramTrain sera organisée par les collectivités Région, Département, SITRAM et menée par Réseau Ferré de France. La SERM, pour mener à bien cette opération, a créé une équipe de projet et s'appuie sur les compétences du réseau des sociétés de C3D, la SCET pour la gestion des marchés, TRANSAMO pour l'expérience de la réalisation et de l'exploitation des tramways. Mise en service prévue (partie urbaine) mi 2005.", aldus onze Franse bron.

In 1985 is de eerste nieuwe tramlijn in Nantes (560.000 inwoners) geopend. Nantes was daarmee de eerste stad in Frankrijk waar de tram opnieuw werd ingevoerd (het oude tramnetwerk was in 1958 opgeheven).

Foto: (C) Light Rail Atlas, Rob van der Bijl,
Nantes, Oud en nieuw materieel op lijn 1 ter hoogte van de remise, 16 maart 2001

Net als in veel andere Franse steden is in Nantes buitengewoon veel aandacht besteed aan de inpassing van de tram in het stedelijk gebied. De inrichting van de openbare ruimte heeft grote kwaliteiten.
Voor meer informatie zie onze Nantes-pagina. Klik hier...

Sinds 2003 is in Nice een geheel nieuw tramnet in aanbouw. Het netwerk omvat ook vrije busbanen. Wordt vervolgd...

Op maandag 20 november 2000 heeft de toenmalig eerste minister van Frankrijk, mr. Lionel Jospin, de eerste tramlijn van Orléans officieel geopend. Orléans schaart zich daarmee in een lange reeks van Franse steden waarin de tram (opnieuw) is ingevoerd.

Foto's: (C) Light Rail Atlas, Rob van der Bijl
Orleans centrum, 21 november 2000

Orléans is een kleine stad. Tezamen met de omliggende gemeenten vormt Orléans een agglomeratie van circa 260.000 inwoners. Voor de periode 2000-2015 is een bevolkingstoename voorzien tot circa 350.000 inwoners.
Voor meer informatie zie onze Orléans-pagina. Klik hier...

De tram is terug in Frankrijk, ook in Parijs. Net als in al de andere Franse tramsteden speelt de opwaardering van de openbare ruimte een centrale rol. De tram staat in Frankrijk behalve voor vervoer ook voor stedebouw. Steden worden opgewaardeerd en hun openbare ruimte aanzienlijk verbeterd doordat op vitale plaatsen nieuwe tramlijnen zijn gebouwd of ontworpen.

Foto: (C) Light Rail Atlas, Rob van der Bijl
Parijs, Eindpunt T2, Issy Plaine, 16 juli 2004

Parijs vormt het decor voor het eerste geheel Franse 'TramTrain'-project. In juli 2002 hebben de Franse spoorwegen vijftien Light Rail-voertuigen van het type Avanto besteld voor de exploitatie van de lijn Aulnay-Bondy in het noordoosten van de Parijse regio. Deze lijn doorkruist op maaiveld diverse woonwijken en zal geheel worden opgewaardeerd. Ook bij dit tramproject wordt van de gelegenheid gebruik gemaakt om de openbare ruimte sterk te verbeteren. Zo zal de omgeving van baan, overgangen en haltes nieuw worden vormgegeven en ingericht.
Voor meer informatie zie onze Pariijs-pagina. Klik hier...

Het nieuwe trambedrijf van Rouen is geopend in 1994, in hetzelfde jaar als dat van Strasbourg. Het net bestaat uit twee lijnen die ter hoogte van de binnenstad een gezamenlijk, nagenoeg geheel ondergrondstraject delen, om uiteindelijk in twee richtingen naar het zuiden van de agglomeratie uit te waaieren. Inmiddels wordt in oost-westelijke richting een tweetal lijnen geëxploiteerd met optisch geleide bussen, hetgeen betekent dat de tram niet verder wordt uitgebouwd.

Met Marseille en Lille behoorde St.Etienne tot de laatste drie plaatsen waar begin jaren 70 in Frankrijk nog een tram reed. Het 'net' bestond in die tijd uit slechts één lijn, die niettemin verantwoordelijk was voor een groot deel van de stedelijke OV-verplaatsingen. In de jaren 90 zijn baan en materieel vernieuwd en is de lijn aan beide zijden verlengd. Momenteel is een tweede lijn in aanleg, die in tegenstelling tot de eerste, wel het hoofdstation zal bedienen.

In 1994 is in Strasbourg (Straatsburg) een stadstrambedrijf geopend (in hetzelfde jaar ook in Rouen). De eerste lijn (A) van dit bedrijf verbindt Hautpierre in het noordwesten via het station (met tunnel van 1.2 km.) en het stadscentrum met Rond Point Bagersee, en iets later ook met de zuidelijker gelegen gemeente Illkirch.

Foto: (C) Light Rail Atlas, Rob van der Bijl,
Strasbourg, situatie binnenstad, 11 december 1999

In september 2000 zijn twee nieuwe lijnen geopend. Lijn B loopt van Elsan in het zuidwesten via het centrum (Place Klébet; kruising lijn A/D) naar Hoenheim in het uiterste noorden van de stad. Lijn C begint ook in Elsan, maar verlaat het nieuwe traject ten noordoosten van het centrum om vervolgens in oostelijke richting zijn weg te vervolgen naar het eindpunt Av. de Gaulle.
Momenteel (2004 wordt gewerkt aan de verdere uitbouw het stadsnet.
Meer... op onze Strasbourg-pagina. Klik hier...

Na jaren vertraging zijn uiteindelijk de bouwwerkzaamheden voor het geheel nieuwe tramnet in volle gang (2004). Als alles volgens plan gaat, wordt in 2006 de eerste lijn geopend. Wordt vervolgd...

LIGHTRAIL.NL & Light Rail Atlas
Nederlandse experts met Franse kennis
Lightrail.nl (LRNL)

http://www.caissedesdepots.fr/cdd/fr/f/portrait_de_groupe/filiales_fiche_80.htm
"En général, les entreprises privées qui exploitent les réseaux ne sont elles-mêmes pas indépendantes. Trois groupes majeurs se partagent en effet plus de 70 % du marché des transports urbains : Via GTI (30 % des réseaux), Transdev (17 %) et CGEA-CGFTE (14 %). Via GTI est un groupe lui-même filiale de Paribas. Transdev fait partie de la Caisse des dépôts, holding public. Enfin, CGEA-CGFTE appartient au groupe Vivendi. Ces deux derniers groupes s'inscrivent donc dans des ensembles d'entreprises spécialisées dans la prestation de services aux collectivités locales, allant de la propreté et de la fourniture de l'eau à l'ingénierie, la construction d'infrastructures et l'urbanisme."

Belangrijk nationaal platform voor O.V.-partijen in Frankrijk;
ondernemen heel veel activiteiten.
Bezoek aan deze site is verplicht...
http://www.gart.org

PROGRAMMA-suggesties:

Gebruikmakend van een internationaal netwerk van LR-experts. Desgewenst wordt samengewerkt met het NIROV.
Onderstaande pakketten kunnen op korte termijn worden aangeboden. In veel plaatsen is reeds contact gelegd met lokale deskundigen. Telkens zijn de belangrijkste steden genoemd. Er kunnen ook andere steden aan het pakket worden toegevoegd.

Noordwest-Europa

Amsterdam - Rotterdam - Den Haag - Utrecht;

Düren - Keulen/Bonn - Ruhrgebied;

Duisburg - Düsseldorf - Keulen - Luik;

Hannover - Kassel - Bielefeld;

Stuttgart - Heilbronn - Saarbrücken - Strasbourg;

Saarbrücken - Strasbourg - Nancy;

Saarbrücken - Karlsruhe/Heilbronn - Stuttgart;

Berlijn - Potsdam - Brandenburg;

Kassel - Nordhausen - Erfurt - Gotha -Jena;

Dresden - Bad Schandau - Chemnitz - Zwickau - Plauen

Belgische kust - Lille - Gent - Antwerpen;

Lille - Roubaix - Tourcoing;

Antwerpen - Gent - Brussel - Charleroi;

Londen - Birmingham - Manchester - Sheffield - Nottingham;

Manchester-Liverpool-Dublin;

Orleans - Nantes - Parijs;

Parijs - Rouen - Lille - Valenciennes;

Mannheim - Strasbourg - Basel - Bern.

Midden- en Zuid-Europa

Basel - Zürich - Bern - Lausanne - Genève;

Milaan - Turijn - Genua;

Rome;

Napels - Messina;

Valencia - Barcelona - Bilbao.

Oost-Europa

Poznan - Lodz - Warschau - Krakow;

Praag - Most - Plzen - Brno;

Helsinki - Petersburg;

Moskou - Noginsk - Kolomna;

Kiev - Dnepropetrovsk.

Noord-Amerika

Portland - Seattle - Vancouver;

Calgary - Edmonton - Toronto;

San Francisco - Los Angeles - San Diego;

San Francisco - San Jose - Sacramento - Salt Lake City - Denver;

Boston - Newark - New Jersey - Philadelphia - Baltimore;

Boston - Buffalo - Pittsburgh - Cleveland;

New Orleans - Memphis - Dallas.

Afrika

Tunis;

Johannesburg-Pretoria-Durban-Kaapstad.

Azië

Hong Kong (stad) - Hong Kong (Tuen Mun) - Manilla;

Tokyo - Kyoto - Hiroshima.

Australië

Sydney - Melbourne - Adelaide.